Lubicie małą czarną? Mój syn mówi, że nic na świecie tak intensywnie nie pachnie jak świeżo zmielona kawa. Oczywiście możecie myśleć inaczej, ale ten aromat na pewno pobudza nasze zmysły. Natura zna wiele upajających zapachów, ale zapach kawy ma w moim sercu szczególne miejsce i zawsze wprawia mnie w dobry nastrój.
Nieśmiało przypominam, że kawa jest to napój warzywny, tak samo jak czekolada. Kakao pochodzi z krzewu kakaowca i jest sałatką. Teraz spójrzmy na to poważnie – kawa to nic innego sproszkowane ziarna krzewu kawowca. Możemy wybrać, czy spożywamy ją w formie kawy palonej (brązowy kolor), czy też naturalnej (kawa zielona). Wyciąg z ziaren kawy czarnej zawiera kofeinę, ale też dużo przeciwutleniaczy, które w naszym organizmie zapobiegają tworzeniu wolnych rodników. Na pierwszy rzut oka można stwierdzić, że to same plusy. Nie bez przyczyny jest to jedna z najbardziej znanych używek na świecie. Czy jest jednocześnie zdrowa? O tym napisano tomy, ale skupmy się na tym, czy kawa może być przydatna dla astmatyka.
Jakiś czas temu rozmawiałam z grupą astmatyków, którzy nie rozstają się z inhalatorem. Zapytałam, jakie mają doświadczenia z kawą, ponieważ słyszałam od wielu osób, że kawa przyspiesza działanie leków wziewnych 9glikokortykosteroidów). Subiektywne odczucia tych osób to potwierdzały, ale pojawiły się także zdania o tym, że kawa nasila refluks żołądkowo-przełykowy na który cierpi wiele osób, także astmatyków i należy się jej wystrzegać. Sama przyznaję, że już od roku nie piję kawy właśnie z tego powodu. Nie bez znaczenia też okazały się problemy z układem krążenia, na które wskazywały inne osoby, twierdząc, że trzeba ograniczać kawę, bo bardzo podnosi puls i dla astmatyków też to nie jest korzystne.
Temat ten wracał do mnie jak bumerang. Nie dawało mi spokoju, czy faktycznie kawa jest takim dobrodziejstwem dla astmatyków. Sięgnęłam zatem po badania naukowe, ponieważ stanowią one zawsze najlepszą podstawę jakichkolwiek twierdzeń. Trafiłam na różne badania, które pewne nasze subiektywne tezy potwierdziły. W kontrolowanej próbie badawczej Raeessi MA1, Aslani J, Raeessi N, Gharaie H, Karimi Zarchi AA, Raeessi F. badacze próbowali stwierdzić, czy miód z kawą w porównaniu z układowym steroidem jest skuteczny w leczeniu uporczywego kaszlu po infekcji[i]. Naukowcy doszli do wniosku, że połączenie miodu i kawy może być stosowane jako alternatywne lekarstwo w leczeniu kaszlu. Natomiast w przeglądzie systematycznym badań, dotyczącym przewlekłego spożywania kawy i choroby dróg oddechowych (Alfaro TM1,2,3, Monteiro RA1, Cunha RA2, Cordeiro CR1,3.) stwierdzono, że spożycie kawy wiązało się z pewnym pozytywnym wpływem na układ oddechowy. Dostępne były jednak ograniczone dostępne dane, głównie z badań przekrojowych i retrospektywnych. Jedynymi prospektywnymi badaniami kohortowymi były te dotyczące śmiertelności w wyniku chorób dróg oddechowych. Wyniki te sugerują, że spożywanie kawy może być częścią zdrowego stylu życia prowadzącego do zmniejszenia chorobowości układu oddechowego[ii]. Natomiast w badaniu przekrojowm dotyczącym przyjmowania kawy, palenie tytoniu oraz funkcji płuc w kontekście ryzyka miażdżycy w społecznościach (Nettleton JA1, Follis JL, Schabath MB.) stwierdzono, że zgromadzone dane pokazują możliwy korzystny wpływ kawy (lub składnika kawy) na czynność płuc, ale pozytywny wpływ wydaje się być ograniczony do osób niepalących[iii]. I wreszcie na koniec – w randomizowanym badaniu klinicznym działania doustnej kofeiny w porównaniu z placebo lub kawą w porównaniu z kawą bezkofeinową u osób dorosłych z astmą (Welsh EJ1, Bara A, Barley E, Cates CJ) uzyskano ciekawe, interesujące nas wnioski wnioski. Autorzy stwierdzili, że kofeina poprawia działanie dróg oddechowych, nawet do czterech godzin, u osób z astmą. Pacjenci powinni unikać kofeiny przez co najmniej cztery godziny przed badaniem czynności płuc, ponieważ spożycie kofeiny może spowodować błędną interpretację wyników. Picie kawy z kofeiną przed podjęciem pomiarów wydychanego tlenku azotu nie wydaje się wpływać na wyniki testu, ale potrzeba więcej badań, aby to potwierdzić[iv].
Przedstawione badania naukowe nie wyczerpują rzecz jasna tematu, pozwoliłam sobie przedstawić wybór takich, które wskazują na wpływ kawy i zawartej w niej kofeiny na układ oddechowy. Nie ma dowodów na to, że kofeina i kawa mogą być traktowane przez osoby, które mają astmę jako sposób jej leczenia. Na uwagę jednak zasługuje fakt, że kawa i kofeina na samą astmę negatywnego wpływu nie mają.
Spojrzałabym jednak jeszcze na kawę z innego punktu widzenia. Patrzmy nie tylko na jedno schorzenie, ale na wszystkie aspekty naszego zdrowia. Jest mi bliskie podejście do człowieka w medycynie chińskiej, gdzie pacjenta się nie leczy, tylko zachowuje się w zdrowiu. Zaskoczyło mnie więc to, że kawa w medycynie chińskiej nie jest uważana napój prozdrowotny, bo wywołuje demineralizację organizmu. Powoduje, że po jej spożyciu dochodzi do utraty tzw. mikroelementów, czyli magnezu, wapnia, selenu, cynku, żelaza i witamin rozpuszczalnych w wodzie w wyniku obciążenia nerek. Mimo faktu, że naukowcy nie potwierdzają takiego działania kawy, niezbędne jest dbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę, żeby kawosze nie odczuwali nie przykrych skutków tych niedoborów.
Badania naukowe dostarczają nam ciągle nowych informacji na temat zalet kawy, a przede wszystkim obalają mity. Do mitów należy także twierdzenie, że kawa podnosi ciśnienie tętnicze i jest odpowiedzialna za nadciśnienie. Kawa od kilku lat pojawia się w oficjalnych zaleceń dietetycznych. W 2016 roku znalazła się w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej opracowanej pod kierunkiem prof. Mirosława Jarosza w Instytucie Żywności i Żywienia. Jest ona także obecna w najnowszej wersji Piramidy Żywienia i Stylu Życia Profesora Jarosza z 2021 roku. W 2020 roku znalazła się także na tzw. Talerzu Zdrowego Żywienia, czyli schemacie przedstawiającym zasady prawidłowo zbilansowanej diety.
Czy teraz jesteście zwolennikami czy przeciwnikami kawy? Ze względu na refluks musiałam zrezygnować z picia kawy, ale nadal marzę o kawie gotowanej z korzennymi przyprawami, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Zamieniłam aromat kawy na napój z mniszka lekarskiego. W ten sposób staram się unikać potencjalnych negatywnych skutków picia tego pysznego napoju. Ale od razu się przyznaję, że mimo wszystko z umiarem raczę się aromatycznym napojem raz na jakiś czas.
Pozdrawiam Was znad filiżanki pachnącej kawy
Justyna Mroczek-Żal
Prezes Fundacji
[i] Prim Care Respir J. 2013 Sep;22(3):325-30. doi: 10.4104/pcrj.2013.00072. [ii] Clin Respir J. 2017 Jul 3. doi: 10.1111/crj.12662. [iii] Am J Epidemiol. 2009 Jun 15;169(12):1445-53. doi: 10.1093/aje/kwp068. Epub 2009 Apr 16. [iv] Cochrane Database Syst Rev. 2010 Jan 20;(1):CD001112. doi: 10.1002/14651858.CD001112.pub2.