Naturalna droga rozwoju astmy wiedzie od uczulenia do przewlekłego zapalenia, kiedy organizm narażony jest na kontakt z alergenami. Badania naukowe potwierdzają, że atopia jest najsilniejszym czynnikiem rozwoju astmy u dzieci. Prewencja uczulenia jest zatem najskuteczniejszym elementem zapobiegania rozwoju astmy. Aktualne zalecenia prewencji pierwotnej w okresie prenatalnym wskazują na ograniczenie ekspozycji na dym tytoniowy.
Kontrola diety matki podczas laktacji, kontrola diety niemowlęcia oraz kontrola środowiska domowego małego dziecka, mające na celu redukcję naturalnej ekspozycji alergenowej, mogą zahamować rozwój astmy.
Rozważając wszystkie korzyści i straty, choć nie bez pewnych kontrowersji (w badaniach naukowych) dotyczących skuteczności karmienia naturalnego jako prewencji pierwotnej chorób alergicznych, należy zalecać ten sposób żywienia niemowląt co najmniej do 4-6 miesiąca życia i to zarówno wśród dzieci zagrożonych atopią, jak i wśród innych zdrowych dzieci.
Badania naukowe potwierdzają bezpieczeństwo stosowania hydrolizatów białkowych u niemowląt z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób atopowych oraz skuteczność takiej interwencji w zmniejszeniu ryzyka astmy dziecięcej.
Badania naukowe wykazały, że unikanie pokarmów alergizujących w okresie karmienia piersią zmniejsza ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry u niemowląt z rodzin atopowych do 18 miesiąca życia. Nie ma dowodów jednak na to, że zjawisko to jest trwałe.
Wyniki wielu ciekawych badań obserwacyjnych sugerują, że duże spożycie witamin C,A i E, selenu, magnezu i innych antyoksydantów oraz probiotyków, kwasu linolowego oraz witaminy D3 może mieć znaczenie w pierwotnej prewencji chorób atopowych. Potrzeba jednak w tym zakresie dalszych szczegółowych badań potwierdzających tę tezę.
W piśmiennictwie światowym powszechnie podkreśla się znaczenie ekspozycji na dym tytoniowy w indukcji objawów ze strony układu oddechowego u dzieci. Dzieci rodziców palących tytoń mają gorszą sprawność wentylacyjną (3-5%), mają większą nadreaktywność oskrzeli i występuje u nich większe ryzyko rozwoju astmy, w porównaniu z dziećmi nieeksponowanymi na dym tytoniowy.
Dotychczasowe badania naukowe w sposób jednoznaczny potwierdziły związek pomiędzy ekspozycją na alergeny roztoczy kurzu domowego a rozwojem uczulenia oraz rozwojem i ciężkością chorób atopowych, w tym astmy oskrzelowej. W kontekście tych obserwacji wydawać się może, że zmniejszenie narażenia na te ważne alergeny doprowadzi do zmniejszenia ryzyka rozwoju astmy, zwłaszcza w populacji dziecięcej.
Łączne zastosowanie różnych metod zmniejszenia ekspozycji na HDM (house dust mite – roztocza kurzu domowego) to prewencja pierwotna astmy:
1. pościel antyroztoczowa
2. codziennie wietrzenie i sprzątanie sypialni
3. pranie pościeli w wysokiej temperaturze
4. stosowanie środków roztoczobójczych
5. stosowanie filtrów HEPA.
W dotychczas dostępnych badaniach stwierdzono, że łączne stosowanie tych metod prowadzi do: zmniejszenia stężenia alergenów HDM, zmniejszenia częstości uczuleń HDM, zmniejszenia częstości ciężkich epizodów świszczącego oddechu (wheezing) lub nocnego kaszlu.
Wokół udziału alergenów zwierzęcych w rozwoju chorób atopowych powstało wiele kontrowersji. Wyniki jednego z badań wykazały, że u dzieci od urodzenia eksponowanych na więcej niż dwa zwierzęta domowe (psy lub koty) dwukrotnie rzadziej dochodziło do uczulenia. Jednak spostrzeżenia sugerujące korzystne znaczenie alergenów zwierząt w prewencji astmy lub innych chorób atopowych są dotychczas pojedyncze i nie zostały potwierdzone przez badaczy. Niektórzy autorzy podkreślają nawet, że znaczna ekspozycja na alergeny kota zwiększa ryzyko uczulenia i astmy silniej niż ekspozycja na alergeny kurzy domowego. W świetle zatem obecnej wiedzy nie można sformułować zalecenia posiadania zwierząt w domu, zwłaszcza w rodzinach atopowych.
Wyniki badań naukowych wykazały, że glikokortykosteroidy wziewne są skuteczne tylko w okresie leczenia chorób dróg oddechowych, ale nie hamują naturalnego przebiegu choroby. Istnieje prawdopodobieństwo, że postęp astmy wynika z dysregulacji rozwoju dróg oddechowych i jest inicjowany nieprawidłową reakcją na czynniki środowiskowe u dzieci z genetyczną predyspozycją do rozwoju tej choroby. Nie jest uzasadnione zatem używanie tych leków prewencyjnie.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Astma dziecięca – wybrane zagadnienia” red. naukowa Iwona Stelmach, Wydawnictwo Lekarskie PZWL.