Podstawowe badanie w diagnostyce i monitorowaniu skuteczności leczenia w astmie oskrzelowej. Służy do oceny pojemności, objętości płuc i do pomiaru przepływu powietrza przez drogi oddechowe.
Badanie wymaga współpracy z pacjentem, dlatego jest możliwe do wykonania od 5-6 roku życia, ponieważ pacjent musi wykonywać polecenia lekarza lub innej osoby przeprowadzającej badanie.
Wykonanie badania:
- kalibracja urządzenia – wprowadza się dane pacjenta (imię i nazwisko, wiek, masa ciała, wzrost),
- pacjent zamyka przewody nosowe za pomocą klipsa,
- pacjent zamyka usta na ustniku jednorazowym, żeby zapwnić szczelność oddechu podczas badania,
- pacjent wykonuje oddech (wdech i wydech).
Parametry mierzone w spirometrii:
- Objętość oddechowa TV (Tidal volume) – spokojny wdech i wydech,
- Zapasowa objętość wydechowa ERV (expiratory reserve volume) – maksymalny wydech,
- Zapasowa objętość wdechowa IRV (inspiratory reserve volume) – po normalnym wydechu oraz maksymalnym wdechu,
- Pojemność życiowa VC (vital capacity) to suma wyżej wymienionych parametrów IRV + ERV + TV.
Parametry, których nie możemy zmierzyć przy pomocy tego badania:
- Objętość zalegająca RV (residual volume) – objętość, której nie jesteśmy w stanie wypuścić z płuc,
- Całkowita pojemność płuc TLC (total lung capacity).
Uzyskane dane dają nam informacje o obturacji i restrykcji w drogach opddechowych pacjenta:
- obturacje – utrudnienie przepływu powietrza w drogach oddechowych
- restrykcje – wyłączenie części płuc z wymiany gazowej.
Pełne badanie spirometryczne obejmuje parametry FEV1 i FVC.
- Pierwszosekundowa natężona objętość wydechowa FEV1 (forced expiratory volume in one second) – ilość powietrza, którą możemy wydmuchać w ciągu 1 sekundy,
- Natężona pojemność życiowa FVC (forced vital capacity).
UWAGA! Nie należy mylić FEV1 z PEF(peak expiratory flow), tu mierzymy przepływ a nie objętość. Parametr PEF znamy z badania pikflometerem, które pacjent może wykonywac samodzielnie w domu.
Prawidłowy wynik spirometrii nie wyklucza astmy oskrzelowej, dlatego mamy jeszcze dodatkowe możliwości:
- Próba prowokacyjna – wykonujemy ją w celu wykrycia nadreaktywności oskrzeli. Badanie Wykonuje się u osób z objawami typowymi dla astmy, ale z prawidłowym wynikiem spirometrii. Najczęściej podaje się z metafolinę lub histaminę, które powodują skurcz oskrzeli u zdrowych osób, ewentualnie używa się znanego z wywiadu z pacjentem czynnika wywołującego skurcz oskrzeli. Wykonuje się także nieswoistą próbę prowokacyjną najczęściej wywołaną wysiłkiem fizycznym.
- Próba rozkurczowa –najpierw wykonuje się podstawową spirometrię, a później podaje się salbutamol (lek rozszerzający oskrzela) i powtarza się badanie, aby zobaczyć, czy będziemy nastąpi odwracalność obturacji (czy cofną się wywołane obawy).
- Odwracalność obturacji jest cechą typową dla astmy oskrzelowej, ale nie jest to cecha stała i nie musi być obecna w każdym badaniu. Nie powinno być dodatniej próby rozkurczowej u pacjenta, który jest leczony.
Interpretacja wyników badań należy do lekarza, wymaga odpowiedniego przeszkolenia i doświadczenia. Wyników badan nie można interpretować w oderwaniu od historii leczenia konkretnego pacjenta.
Jeżeli pacjent ma jakiekolwiek pytania o interpretację wyników, to dla swojego dobrostanu powinien zapytać o to lekarza, a nie szukać informacji w niepotwierdzonych źródłach albo u osób, które nie mają odpowiedniego wykształcenia medycznego.
Dobro pacjenta zależy od współpracy z lekarzem, dlatego tak ważne są rozmowy z lekarzem na wizytach kontrolnych. Nie wahajmy się pytać o wyniki naszych badań!
Łukasz Karaban
student VI roku kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Radomskim